Μέρες κατοχής: Αθήνα- Ορεστιάδα- Κάιρο. Ιστορίες διαφυγής

*Ο Χαράλαμπος Περογιαννάκης σε σκηνή στην έρημο. Πίσω από τη φωτογραφία του είχε γράψει ο ίδιος: Αεροδρόμιο Καμπούτ, παρά το Τομπρούκ 1943, 13 HELLENIC SQUADRON

*Αφήγηση της διαφυγής στη Μ. Ανατολή 

του αεροπόρου Χαράλαμπου Περογιαννάκη

Η διαφυγή Ελλήνων κατά την Κατοχή προς τη Μέση Ανατολή για να συμμετάσχουν στον αγώνα κατά του φασισμού και του ναζισμού, είναι μία από τις πολλές πτυχές της εποποιίας της Εθνικής Αντίστασης από ποικίλα μετερίζια. Κάθε διαφυγή και μια προσωπική ιστορία. Κάθε ιστορία και μια αγωνία. Οι κίνδυνοι δεν έπαψαν ποτέ να υπάρχουν.

Μια τέτοια αφήγηση κατοχικής διαφυγής έκανε το 2003, όταν πλέον είχε φτάσει σε ηλικία 88 ετών, ο ανώτατος αξιωματικός της Πολεμικής Αεροπορίας Χαράλαμπος Περογιαννάκης, στον επί θυγατρί γαμπρό του ιατρό Ιωάννη Παν. Λεκατσά.  

                Ο Χαράλαμπος Περογιαννάκης, με καταγωγή από τους Παπαγιαννάδες Σητείας, υπήρξε ιπτάμενος της Πολεμικής Αεροπορίας της τάξης του 1939, της Σχολής Ικάρων.

                Το μέτωπο στην κυρίως Ελλάδα είχε καταρρεύσει όπως είναι γνωστό τον Απρίλιο του 1941. Όσοι επέζησαν από τη λαίλαπα των γερμανικών και των ιταλικών επιθέσεων, επέστρεψαν όπως- όπως στα σπίτια τους.

                Η μακριά νύχτα της Κατοχής είχε αρχίσει...

Οι "δημοδιδάσκαλοι"...

                Ένα πρωί- κατά την αφήγηση του Χαράλαμπου Περογιαννάκη- ανηφορίζοντας την οδό Σταδίου συναντήθηκε με συναδέλφους του αξιωματικούς. Τον Παπαντωνίου της Πολεμικής Αεροπορίας, τον Σπυρομήλιο επίσης της Πολεμικής Αεροπορίας (υπήρχε Σπυρομήλιος και στο Ναυτικό) και τον Θεοχαρόπουλο του Ναυτικού. Οι τρεις του εκμυστηρεύτηκαν ότι ήταν έτοιμοι να διαφύγουν στη Μέση Ανατολή, κάνοντας χρήση ενός προγράμματος διορισμού δημοδιδασκάλων στη Θράκη. Στο πρόγραμμα αυτό, που προΐστατο ο αντιστράτηγος Γεώργιος Μπάκος, κατοπινός υπουργός Στρατιωτικών της κυβέρνησης Τσολάκογλου, είχε εκπονηθεί από το υπουργείο Παιδείας, με διττό σκοπό. Πρώτον, να ενισχύσει τα σχολεία της βουλγαροκρατούμενης Θράκης από τις προσπάθειες εκβουλγαρισμού, που ανέπτυσσαν οι Βούλγαροι και δεύτερον, να διευκολύνει την μυστική διαφυγή αξιωματικών και πολιτών στη Μέση Ανατολή μέσω Τουρκίας. Φυσικά υπήρχε μυστικότητα, μεταξύ όσων ήθελαν να διαφύγουν, εκτός κατεχόμενης Ελλάδας.

                Ο Χαράλαμπος Περογιαννάκης συμφώνησε αμέσως να συμμετάσχει και αυτός στη διαφυγή. Οι τρεις μάλιστα, που γνώριζαν κάποια ιδιαιτέρα στο υπουργείο Παιδείας εύκολα μπόρεσαν να περιλάβουν και το τέταρτο όνομα στη διαταγή τοποθέτησης των… δήθεν δασκάλων στη Θράκη.

*Το έγγραφο διορισμού του Περογιαννάκη ως δημοδιδασκάλου...

Θεσσαλονίκη- Αλεξανδρούπολη, με πλοίο

                Έτσι οι αξιωματικοί εφοδιασμένοι με τις αποφάσεις των διορισμών τους και με  ανάλογη πολιτική αστυνομική ταυτότητα (η οποία δυστυχώς δεν διασώθηκε) έφτασαν σιδηροδρομικώς στη Θεσσαλονίκη, όπου στις 23 Σεπτεμβρίου 1941 εξασφάλισαν από το Γερμανικό Φρουραρχείο πιστοποιητικό διελεύσεως με προορισμό την Αλεξανδρούπολη, με πλοίο «κινούμενο με μηχανή» γιατί κατά την αφήγηση του Περογιαννάκη το πλοίο ήταν μικρό, αλλά είχε την δυνατότητα να πλέει και με πανιά, πράγμα συνηθισμένο εκείνη την εποχή λόγω έλλειψης καυσίμων. Η επιβίβασή τους έγινε κάπου στη Χαλκιδική.

                Όταν το πλοίο πέρασε από την Καβάλα, η οποία τελούσε υπό βουλγαρική κατοχή, όφειλε να υψώσει και την βουλγαρική σημαία. Ο Περογιαννάκης θυμόταν ότι ο Έλληνας καπετάνιος, όταν ξεδίπλωσε τη βουλγαρική σημαία για να την υψώσει, πρώτα την… έφτυσε αηδιασμένος!

                Στο πλοίο υπήρχαν και 2-3 Γερμανοί στρατιώτες που πήγαιναν στο νομό Έβρου για να αγοράσουν όσπρια  και βοοειδή για τις ανάγκες διατροφής των γερμανικών δυνάμεων της Θεσσαλονίκης.

*Η άδεια διέλευσης από Θεσσαλονίκη προς Αλεξανδρούπολη γραμμένη στα γερμανικά, 

τα ελληνικά και τα βουλγαρικά

                Συνεχίζοντας την αφήγηση του ο Περογιαννάκης ανέφερε, πως όταν έφτασαν στην Αλεξανδρούπολη, στους μεν Έλληνες στρατιώτες που επέστρεφαν από τα μέτωπα στους τόπους καταγωγής τους και οι οποίοι ήταν εφοδιασμένοι με κόκκινου χρώματος βίζες, οι Βούλγαροι επέτρεπαν την αποβίβαση. Στους άλλους που είχαν «άσπρες» βίζες μεταξύ των οποίων και οι τέσσερις «δημοδιδάσκαλοι» δεν επέτρεπαν την αποβίβαση. Πάντως αυτοί κατάφεραν να ειδοποιήσουν Γερμανό στρατιώτη, ο οποίος επενέβη, απομάκρυνε τους Βούλγαρους και οδήγησε τους τέσσερις στο Γερμανικό Φρουραρχείο και εκεί με ημερομηνία 2 Οκτωβρίου 1941 τους δόθηκε θεώρηση μετάβασης στην Ορεστιάδα και με αυτοκίνητο τους συνόδευσαν ένα χιλιόμετρο έξω από την Αλεξανδρούπολη, εκτός δηλαδή της βουλγαρικής ζώνης κατοχής, στη γερμανική ζώνη του νομού Έβρου που τότε αποκαλούνταν «ουδέτερη ζώνη».

                Ο νομός Έβρου σε αντίθεση με τους άλλος νομούς της Θράκης, που είχαν παραδοθεί από τους Ναζί στους συμμάχους τους Βούλγαρους, είχε μια σχετική επάρκεια των προϊόντων που παράγονταν επιτοπίως, όπως τυριά, όσπρια, κρέατα, σιτηρά κ.λπ.

                Από τα σύνορα της βουλγαροκρατούμενης περιοχής, με άμαξες που είχαν τουρκόφωνους αμαξηλάτες, οι τέσσερις «δημοδιδάσκαλοι» πέρασαν διαδοχικά από τις Φέρες, το Σουφλί και το Διδυμότειχο.

*Η προτομή του δολοφονηθέντος από Έλληνες νομάρχη Ιωάννη Φραγκούλη στο Διδυμότειχο

Παρουσίαση στο νομάρχη στο Διδυμότειχο

                Στο Διδυμότειχο ο Περογιαννάκης όφειλε να παρουσιασθεί ενώπιον του «Επάρχου Θράκης και Γενικού Επιθεωρητού των σχολείων της στοιχειώδους εκπαιδεύσεως Θράκης». Στην πραγματικότητα μάλλον η διαταγή του υπουργείου Παιδείας εννοούσε τον διορισμένο από το Ελληνικό κράτος νομάρχη Έβρου Ιωάννη Φραγκούλη, που από τον Ιούλιο του 1941, είχε έδρα το Διδυμότειχο. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Φραγκούλης με καταγωγή από την Εγκλουβή Λευκάδας, δολοφονήθηκε τον Απρίλιο του 1942, επιστρέφοντας στην κατοικία του από την εκκλησία, βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης.

                Φθάνοντας στο Διδυμότειχο, ο Περογιαννάκης θυμόταν ότι θέλησαν να καταλύσουν κάπου. Οι κάτοικοι όμως παρ’ όλο που «αναγνώριζαν» ποιοι ήταν αυτοί οι ξένοι, τους φέρονταν φιλικά και δεν τους κατέδιδαν στις γερμανικές αρχές. Φοβόντουσαν όμως να τους φιλοξενήσουν στα σπίτια τους. Έτσι κατέλυσαν τελικά σε κάποιο ξενοδοχείο. Το ξενοδοχείο αυτό γειτόνευε με κάποια γερμανική μονάδα. Έτσι οι τέσσερις φίλοι μπορούσαν να παρακολουθούν την πρωινή γυμναστική των Γερμανών στρατιωτών.

*Η Αδριανούπολη της εποχής εκείνης

Ορεστιάδα- Αχυροχώρι- Αδριανούπολη

                Στη συνέχεια πήγαν στην Ορεστιάδα και κατόπιν στη Αχυροχώρι δίπλα στον ποταμό Έβρο. Αχυροχώρι (τουρκικά Αχύρκιοϊ) λεγόταν ένα παλαιό τούρκικο χωριό, στο οποίο εγκαταστάθηκαν το 1922 οι πρόσφυγες από το Μποσνάκιοϊ της Ανατολικής Θράκης και σήμερα ονομάζεται Νέα Βύσσα. Το χωριό αυτό είχε μεγάλη παραγωγή καλαμποκιών και σαρωθρόχορτου, από το οποίο κατασκευάζονταν οι σκούπες. Εκεί αμήχανοι, μη ξέροντας τι να κάνουν, στέκονταν στην πλατεία. Τους είδε ο τοπικός διοικητής της Χωροφυλακής, ο οποίος κατάλαβε ποιοι ήταν αυτοί οι ξένοι (ήταν άλλωστε ενήμερος για τη διαφυγή πολλών) και έστειλε ένα χωροφύλακα να τους οδηγήσει στο γραφείο του. Τους σύστησε μάλιστα να βρουν κάποιον ονόματι Γκαρίπ απροσδιόριστης εθνικότητας (για να μπορεί να παριστάνει άλλοτε τον Τούρκο και άλλοτε τον Έλληνα) για να τους περάσει στην απέναντι τουρκική όχθη του ποταμού Έβρου. Τελικά το βράδυ εκείνης της μέρας βρήκαν ένα νεαρό, τον πλήρωσαν και αυτός με πολύ φόβο τους οδήγησε στο Γκαρίπ. Και εκείνος αφού πληρώθηκε τους πέρασε με βάρκα τη νύχτα στο τουρκικό έδαφος.

                Από μακριά έβλεπαν την Αδριανούπολη με τους μιναρέδες των φημισμένων τζαμιών της φωτισμένους, λόγω και του Ραμαζανιού εκείνες τις μέρες. Με οδηγό τα φώτα, κατόρθωσαν να φτάσουν απαρατήρητοι έως το νεκροταφείο κατά τη 1 το πρωί. Διανυκτέρευσαν εκεί και με το πρώτο φως της μέρας, μέσα από διάφορα στενά ξεκίνησαν να μεταβούν στο Ελληνικό Προξενείο. Ψάχνοντας προσεκτικά, έπεσαν για καλή τους τύχη επάνω σε ένα Έλληνα ναυτικό, που τους καθοδήγησε σωστά και έφτασαν στο Προξενείο. 

                Έτσι νωρίς- νωρίς το πρωί, χτυπούσαν την πόρτα. Πρόξενος τότε ήταν ο Καμπαλούρης, ο οποίος μόλις είδε τη Σπυρομήλιο που τον γνώριζε αναφώνησε περιχαρής:

                -Κλέαρχε!!!

                Ήταν παλαιοί συμμαθητές. Τους πήρε αμέσως υπό την προστασία του. Είχε μάλιστα προσωπική φιλία με τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Σουκρού Σαράτσογλου, οποίος προ του 1922 είχε διατελέσει μαθητής σχολείου στη Τζιά.

                Βασιζόμενοι σε αυτή την προσωπική φιλία- και όχι σε διπλωματική βάση- οι τέσσερις «δημοδιδάσκαλοι» έμειναν στην Αδριανούπολη σχεδόν δύο μήνες φιλοξενούμενοι του Τουρκικού Συντάγματος, που έδρευε εκεί. 

                Μετά τη συμπλήρωση των δύο μηνών οι τέσσερις αξιωματικοί έφυγαν από την Αδριανούπολη και πήγαν στην Κωνσταντινούπολη, όπου κατέλυσαν για λίγες μέρες στο ιστορικό ξενοδοχείο «Πέρα Παλλάς» ιδιοκτησίας κάποτε του Μποδοσάκη.

*Ο Χαράλαμπος Περογιαννάκης, το 1943 στη Μέση Ανατολή, 

στο πιλοτήριο αεροπλάνου τύπου Baltimore 

Με το τρένο προς Κάιρο

                Από εκεί κινήθηκαν σιδηροδρομικώς πλέον προς τα νότια της Τουρκίας. Στην Κιουτάχεια που αποτελούσε σιδηροδρομική διακλάδωση, ο Περογιαννάκης θυμόταν ότι διασταυρώθηκαν με άλλα τρένα τα οποία πήγαιναν από τη Σμύρνη στη Νίγδη, στο στρατόπεδο της οποίας υπήρχαν πολλοί Έλληνες. Αυτό το στρατόπεδο το ήλεγχαν οι Άγγλοι. Εκεί με δικά τους κριτήρια ξεχώριζαν τους Έλληνες και άλλους τους έστελναν πίσω στην Ελλάδα για να ενταχθούν στην Αντίσταση και άλλους τους προωθούσαν στη Μέση Ανατολή για να ενταχθούν στις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις.

                Από την Κιουτάχεια οι τέσσερις αξιωματικοί συνέχισαν προς το Ικόνιο, το Χαλέπι της Συρίας, τη Γιάφα της Παλαιστίνης και τη Γάζα όπου ο Περογιαννάκης και οι άλλοι δύο αεροπόροι, στις 12 Δεκεμβρίου 1941 ενεγράφησαν στη δύναμη της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας. Στο Κάιρο έφτασαν στο τέλος Δεκεμβρίου. Πρωτοχρονιά του 1942 γιόρτασαν στην αιγυπτιακή πρωτεύουσα.  

                Αργότερα, μέσα στο 1942 πάντα, ο αεροπόρος Περογιαννάκης εστάλη για μετεκπαίδευση στη Ροδεσία και το κατοπινό διάστημα έως το 1945, το πέρασε στην Αίγυπτο ως πιλότος της Πολεμικής Αεροπορίας.

Και διευθυντής της Ε.Μ.Υ.

                Μετά τον πόλεμο ασχολήθηκε με την Μετεωρολογία και έγινε διευθυντής της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας . Αποστρατεύθηκε λίγες μέρες μετά την επιβολή του πραξικοπήματος της 21^ης Απριλίου 1967 με το βαθμό του ταξίαρχου «ως μη συνεργαζόμενος». Μέχρι τη μεταπολίτευση του 1974 δίδαξε Μετεωρολογία σε σχολές του Εμπορικού Ναυτικού. Μετά την μεταπολίτευση του απονεμήθηκε ο βαθμός του υποπτεράρχου ε.α.  

*Το δίπλωμα απονομής του Σταυρού του Ιπταμένου στον Χαράλαμπο Περογιαννάκη

                Η πολιτεία τον τίμησε για την πολεμική δράση του μεταξύ άλλων και με τον Σταυρό του Ιπταμένου διότι «ως ιπτάμενος Πολεμικής Μοίρας κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού Πολέμου 1940-41 εξετέλεσεν επιτυχώς πλείστας αποστολάς αναγνωρίσεως και βομβαρδισμού εχθρικών τμημάτων παρά την παντελή έλλειψιν προστασίας, από ημετέρας Αεροπορίας Διώξεως, εκτιθέμενος συνεχώς εις σοβαρωτάτους κινδύνους, επιδειξάμενος υπέροχον πνεύμα αυτοθυσίας επί του πεδίου της μάχης».

                Ο αείμνηστος Περογιαννάκης απεβίωσε το 2013 σε ηλικία 98 ετών.